نفقه زن چیست؟
نفقه زن ، به موجب عقد نکاح، زن و مود موظف می شوند که وظایفی را در مقابل یکدیگر بر عهده گیرند، اصلی ترین وظیفه ی مرد آن است که مخارج زندگی را بر عهده گیرد و به زن مبلغی را به عنوان نفقه بپردازد.
نفقه طبق ماده 1106 قانون مدنی، عبارت است از همه نیازهای متعارف و مناسب با وضعیت زن، مانند: مسكن ، البسه ، غذا ، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت و احتیاج به واسطه نقصان یا مرض و غیره.
به گفته وکیل خانواده نفقه زوجه منوط به وجود شرایطی است. شرط اول دایمی بودن عقد نکاح است. مطابق ماده 1106 در عقد دائم نفقه زوجه بر عهده مرد می باشد. شرط دوم برای دریافت نفقه ، تمکین زن از شوهر می باشد به این معنا که اگر زن از همسر خود تمکین ننماید نفقه به وی تعلق نمی گیرد.
اگر مبلغی که زوج به عنوان نفقه به زوجه می پردازد به قدری باشد كه كفاف تهیه مسکن و یا کرایه مسكن و خرید لباس و اثاث البیت و غذا را بنماید مشمول ترك انفاق نیست و لو نفقه یک روز باشد، اما اگر فقط مبلغی جزیی در حد كفاف غذا و مخارج روزانه به زوجه بپردازد بدون تهیه مسکن و اثاث و لباس و سایر شقوق و جزئیات اموری كه انفاق قانونی محسوب می شوند، مشمول ترك انفاق است.
نفقه شامل چه چیزهایی است؟
نفقه زوجه شامل ، تهیه مسکن ، پوشاک ، غذا ، اثاث منزل ، هزینه های بهداشتی و درمانی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض یعنی همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن.
شرایط تعلق نفقه به زوجه
- حسب ماده 1106 قانون مدنی ، زوجین به عقد دائم هم در آمده باشند. درعقد موقت به زوجه نفقه تعلق نمی گیرد مگر اینکه هر دو طرف در ضمن عقد شرط نموده باشند که در این صورت به زوجه نفقه تعلق می گیرد. مانند اینکه شرط شود مرد ماهیانه مبلغی را مثلا 500 هزار تومن به عنوان نفقه به زوجه بدهد.
- حسب ماده 1108 قانون مدتی ، زن از مرد تمکین عام وخاص نماید.
در چه مواردی نفقه زن به وی تعلق نمی گیرد ؟
- مطابق ماده 1108 «هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود». دریافت نفقه به زن منوط به تمکین زن از شوهر می باشد. چنانجه زن از شوهرش تمکین نکند مستحق دریافت نفقه نمی باشد. اگر زن به واسطه مانع مشروع از شوهرش تمکین نکند مستحق نفقه خواهد بود.
- اگر بودن زن با شوهر در یك منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد زن می تواند مسکن جداگانه اختیار كند و در صورت ثبوت مظنه ضرر، محكمه حكم بازگشت به منزل شوهر نخواهد داد و مادام كه زن در بازگشتن به منزل مزبور معذور است نفقه زوجه بر عهده شوهر خواهد بود.
ضمانت اجرای حقوقی عدم پرداخت نفقه زوجه
در صورتی که شوهر نسبت به پرداخت نفقه زوجه اقدام ننماید یا در صورت صدور حکم به محکومیت وی به واسطه ناتوانی مالی قادر به پرداخت نفقه زوجه نباشد یا الزام مرد به پرداخت نفقه ممکن نباشد، زن می تواند نسبت به طلاق به دلیل عدم پرداخت نفقه اقدام کند.
ضمانت اجرای کیفری عدم پرداخت نفقه زوجه
نفقه زوجه علاوه بر اینکه از طریق حقوقی قابل مطالبه است دارای عنوان مجرمانه می باشد و با تحقق شرایط قانونی مستوجب تعقیب کیفری و مجازات حبس می باشد.
مطابق ماده ۵۳ حمایت خانواده «هر کس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زوجه خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب‌‌النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه ۶ ( شش ماه تا 2 سال ) محکوم میشود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف میشود».
نفقه زوجه در دوران عقد
مطابق ماده 1102 قانون مدنی” همین که نکاح به طور صحت واقع شد ، روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار می شود”. با توجه به این ماده همین که عقد و صیغه نکاح بین زوجین جاری شد حقوق و تکالیف مشترک زن و مرد برقرار می شود. یکی از این حقوق، حق نفقه زوجه می باشد و مرد مکلف به پرداخت آن در مقابل زن است.
عده ای بر این باور هستند که در دوران عقد چون زوجین در یک منزل مشترک نیستند و رابطه زناشویی ندارند و تمکین عام و خاص صورت نگرفته زوجه مستحق نفقه نیست زیرا نفقه منوط به تمکین است. به این استناد برخی عقیده دارند که زن پس از ازدواج مستحق دریافت نفقه است. اما چنین نکته ای قابل پذیرش نیست.
قانونگذار به زن اختیار حق حبس را داده است، زن می تواند بعد از عقد و با استفاده از حق حبس از ایفای وظایف خود امتناع کند و درخواست مهریه و نفقه خود را داشته باشد. در صورتی که مهریه مشخص شده ای نداشته باشد دیگر حق حبس ندارد و باید به درستی وظایف خود را انجام دهد تا به او نفقه تعلق گیرد.
نفقه به چه زنانی تعلق می گیرد؟
- در ازدواج دائم نفقه زوجه به عهده مرد است .
- در ازدواج موقت نفقه به زوجه تعلق نمی گیرد مگر در ضمن عقد شرط شده باشد.
- در طلاق رجعی در زمان عده نفقه به عهده مر است.
- در طلاق زنی که باردار است تا زمان وضع حمل نفقه به عهده مرد است.
نفقه زوجه در عقد موقت
بر اساس «ماده 1113 قانون مدنی در عقد موقت زن حق نفقه ندارد» شما باید بدانید که در عقد موقت مرد الزامی به پرداخت نفقه ندارد و نفقه به زوجه تعلق نمی گیرد. شما در صورتی که عقد موقت یک مرد باشید تنها در صورت شرایط خاص می توانید نفقه خود را دریافت کنید.
مطابق ماده 1113 قانون « در عقد انقطاع زن حق نفقه ندارد ؛ مگر اینکه شرط شده باشد یا آنکه عقد مبنی بر آن جاری شده باشد ». بنابراین در صورتی که بین زوجین شرط شود یا توافقاتی در خصوص دریافت نفقه وجود داشته باشد زن می تواند نسبته به مطالبه آن اقدام نماید.
نفقه زوجه در دوران طلاق
طبق یک اصل کلی مرد فقط در دوران ازدواج ملزم به پرداخت نفقه زوجه می باشد. اما به محض طلاق و قطع رابطه زناشویی الزامی به پرداخت نفقه زوجه نخواهد داشت. اگر زوجین طلاق بگیرند و طلاق آنها هم از نوع رجعی باشد شوهر باید نفقه را به زن پرداخت نماید و زن می تواند تا پایان مدت عده طلاق در منزل همسرش سکونت نماید مشروط بر اینکه طلاق به دلیل نشوز زن نباشد. ولی در طلاق بائن زن حق مطالبه نفقه را نخواهد داشت.
نکات قانونی در مورد نفقه زوجه
- در عقد انقطاع زن حق نفقه ندارد، مگر اینکه شرط شده باشد.
- زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند سکنی نماید، مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد .
- واگذاری حق سکنی به زوجه ممکن است ضمن عقد نکاح یا عقد لازم دیگری شرط شود. در صورت تفویض اختیار انتخاب مسکن به زوجه ، این اختیار مطلق بوده و تا زمانی که زوجیت باقی است، ادامه دارد و لذا یک بار استفاده زوجه ازآن، ساقط نمی شود. اما زوجه نیز نمی تواند این اختیار را وسیله اضرار زوج قرار دهد، حق انتخاب مسكن تا جایی است كه متناسب با وضعیت او باشد.
- در صورت خودداری شوهر از دادن نفقه ، با وجود الزام قانونی او به دادن نفقه، زن می تواند برای طلاق به محاکم قانونی مراجعه کند و بر اساس حکم قانون شوهر مجبور به طلاق زن یا پرداخت نفقه زوجه خواهد شد.
- بر اساس ماده 1109 قانون مدنی، نفقه مطلقه رجعیه در زمان عده بر عهده شوهر است مگر اینکه طلاق در حال نشوز واقع شده باشد ، لیکن اگر عده از جهت فسخ نکاح یا طلاق بائن باشد زن حق نفقه ندارد، مگر در صورت حمل از شوهر خود كه در این صورت تا زمان وضع حمل حق نفقه خواهد داشت.
- نفقه معوقه زن قابل مطالبه است به این منظور زن می تواند دادخواست مطالبه نفقه بدهد و مدت زمانی که در گذشته سپری شده و نفقه ای در این مدت دریافت نکرده باشد را مطالبه نماید.
جهت مشاوره حقوقی با شماره های مندرج در سایت بگیرید.