الزام به تمکین یعنی چه؟
الزام به تمکین زوجه ( زن ) ، یکی از سوالات حقوقی که ممکن است برای بسیاری از افراد پیش آید آن است که الزام به تمکین زوجه چیست؟. در پاسخ به این سوال باید گفت که در حقیقت یکی از مهمترین تکالیف زوجه در مقابل همسر خود تمکین است. تمکین به دو دسته عام و خاص تقسیم می شود.
زوج نیز وظیفه دارد که در مقابل تمکین زن نفقه اش را بپردازد و نیازهای مالی او را برطرف کند. توجه داشته باشید که در صورتی که زن از همسر خود تمکین نکند و به عبارت دیگر در خانه او مستقر نشود و در زندگی مشترک از او اطاعت نکند مرد میتواند به دادگاه خانواده مراجعه کند و الزام به تمکین زن را از دادگاه بخواهد.
با توجه به توضیحاتی که در تعریف الزام به تمکین زوجه ارائه شد، می توانیم بگوییم که وقتی زوجه بدون داشتن دلیل موجه و قانونی از انجام وظایف زناشویی خود در قبال همسرش امتناع کند و به هیچ عنوان حاضر نشود تا این وظایف را انجام دهد در صورتی که مرد نیز از لحاظ مالی او را تامین کرده است می تواند برای ارائه درخواست الزام به تمکین به کمک وکیل خانواده به دادگاه مراجعه کند.
تمکین عام چیست؟
تمکین در لغت به معنی اطاعت و فرمانبرداری زن از شوهر می باشد. مطابق ماده 1114 قانون مدنی زن باید در منزلی که شوهر تعیین می کند سکونت داشته باشد، مگر اینکه مرد حین ازدواج یا بعد از آن انتخاب مسکن را به زن داده باشد . زن باید مرد را به عنوان رئیس خانواده بپذیرد و از مرد تمکین کند.
تمکین خاص چیست ؟
تمکین خاص ناظر بر رابطه خاص جنسی و زناشویی در حد متعارف می باشد. بنابراین زن باید در خصوص روابط زناشویی نیز از شوهر تمکین کند. مگر اینکه که عذر موجهی داشته، و از برقراري رابطه ي جنسی با او سر باز زند. البته این وظیفه فقط ویژه ي زن نیست. شوهر نیز مکلف است در حدود متعارف رابطه ي جنسی با زن داشته باشد در غیر این صورت برخلاف وظیفه ي حسن معاشرت رفتار کرده است.
مراحل تقدیم دادخواست الزام به تمکین زن
اکنون نوبت آن است که به صورت کلی این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم که اگر زن به دلیل غیر موجهی از مرد تمکین نکند، زوج چگونه باید برای احقاق حقوق خود اقدام نماید و از طریق مراجع قانونی این موضوع را پیگیری کند؟
مرد باید به کمک یک وکیل خانواده به سراغ تنظیم دادخواست الزام به تمکین زوجه برود، به صورت خلاصه به مراحل قانونی تقدیم دادخواست الزام به تمکین اشاره می کنیم :
- زوج یا وکیل او این اختیار قانونی را دارند تا در موارد عدم اطاعت زوجه از طریق تنظیم دادخواست الزام به تمکین زوجه و ارائه آن به ثبت دفاتر خدمات الکترونیک قضایی این موضوع را پیگیری کنند. پس از ثبت دادخواست مرد، این پرونده به دادگاه خانواده محل اقامت زوجه ارسال میشود . به این نکته نیز باید اشاره کرد که قبل از تقدیم دادخواست اصولا اظهارنامه ای مبنی بر لزوم تمکین و بازگشت زوجه به منزل از جانب مرد و از طریق محاکم قضایی برای زن فرستاده می شود.
- توجه داشته باشید که در صورت ارائه دادخواست تمکین زن، مرد نیز باید این موضوع را به اثبات رساند که او به تعهدات قانونی خود در مقابل همسرش عمل کرده است و لوازم زندگی و خانه و…. دیگر امکانات رفاهی را برای او فراهم کرده است اما با وجود این موارد، زن از او اطاعت نکرده است.
- قابلیت اعتراض و تجدیدنظرخواهی در پرونده الزام به تمکین وجود دارد، به بیانی بهتر شما باید به این موضوع توجه داشته باشید که در صورتی که پس از صدور رای دادگاه بدوی، هر یک از زوجین احساس کنند که این رای به ضرر او بوده است، این اختیار قانونی را دارد تا در فرجه ۲۰ روزه پس از ابلاغ رای، نسبت به اعتراض و تجدید نظر خواهی به کمک وکیل خود، اقدام نماید.
- اجرائیه حکم الزام به تمکین زوجه اصولا در حالت عادی بعد از قطعیت حکم و صدور رای نهایی به نفع شوهر ( یعنی حتی بعد از مرحله ی تجدید نظر خواهی )، به تقاضای او از دادگاه بدوی درخواست شود.
الزام به تمکین زوجه در دوران عقد
مطابق ماده 1085 قانون مدنی در صورتی که زوجه باکره باشد دارای حقی به نام حق حبس می باشد. حق حبس یعنی زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند، مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود. بنابراین زوجه باکره می تواند ادعا کند تا مهریه به وی پرداخت نشده حاضر به تمکین نیست در اینصورت، دادگاه نسبت به رد الزام به تمکین اقدام می نماید.
نکته : مطابق رای وحدت رویه ۷۱۸ مورخ ۱۳۹۰/۰۲/۱۳ هیات عمومی دیوان عالی کشور اگر زوجه از زوج تمکین ( تمکین عام و تمکین خاص ) کرده باشد حتی اگر باکره هم باشد نمی تواند به حق حبس خود استناد نماید.
شرایط منزل برای تمکین
در صورتی که زن زندگی مشترک را ترک می کند و از شوهر خود تمکین نمی کند مرد بدوا باید نسبت به طرح دعوی الزام به تمکین اقدام نماید. مرد باید مقدمات تمکین مانند تهیه مسکن و اثاث منزل را تهیه کند و در جلسه دادگاه باید یک منزل متعارف و مستقل در حد شئونات زن تهیه و معرفی کند. بنابراین برای طرح دعوا مرد باید منزل مناسب و مجهز ( اثاث) تهیه کند و اجاره نامه منزل یا سند مالکیت آن را در جلسه دادگاه ارائه نماید.
در صورتی که مرد به وظیفه قانونی خود مبنی بر تهیه منزل و تهیه مقدمات تمکین اقدام ننماید زن می تواند از شوهر تمکین ننماید و در صورت عدم تمکین ، زن ناشزه محسوب نخواهد شد و نفقه به او تعلق می گیرد.
آثار و عواقب تمکین نکردن زن
- بر اساس ماده 1108 قانون مدنی کشور ما، هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظایف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود. از مهمترین آثار عدم تمکین زن و بی توجهی او به حکم الزام به تمکین، آن است که اگر زن به هیچ عنوان از مرد تمکین نکند نفقه تعلق نخواهد گرفت. البته باید به این نکته توجه داشت که مهریه جز این موارد نمی شود و در هر زمان که زن بخواهد می تواند بعد برای دریافت مهریه اش به دادگاه مراجعه کند.
- یکی دیگر از مواردی که می توان آن را به عنوان آثار عدم تمکین زن معرفی کرد آن است که مرد میتواند با اجازه دادگاه برای ازدواج مجدد اقدام نماید.
- در صورتی که مرد شرط نصف دارایی را در سند ازدواج امضا کرده باشد، در صورت عدم تمکین زن و درخواست طلاق به درخواست زوج شرط نصف دارایی ساقط می شود.
در چه صورتی زن می تواند تمکین نکند :
- مطابق ماده 1127 قانون مدنی در صورتی که شوهر بعد از عقد به یکی از امراض مقاربتی مبتلا گردد، زن می تواند از تمکین خاص امتناع نماید و عدم تمکین زن موجب سقوط نفقه زن نمی باشد.
- اگر زن در دوره نفاس یا عادت ماهانه باشد می تواند از شوهر خود تمکین خاص نکند.
- در صورتی که زوج نتواند منزل مناسب و در حد شان و شخصیت زوجه فراهم کند.
- مطابق ماده 1115 قانون مدنی هر گاه بودن زن و شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی برای زن باشد، در اینصورت زن می تواند از شوهر تمکین نکند البته وجود ضرر باید در دادگاه به اثبات برسد.
- موردی که زوجه به حق حبس خود استناد می کند می تواند از شوهرش تمکین نکند.
دلایل رد دادخواست الزام به تمکین
1.یکی از شرایط طرح دعوی الزام به تمکین زوجه تهیه منزل مستقل و اثاث منزل مشترک متناسب با شان و شخصیت زوجه است در صورتی که مرد اقدام به تهیه منزل و اثاث زندگی مشترک نکند دعوی الزام به تمکین زوج رد خواهد شد.
2.در صورتی که زوجه ثابت کند که عدم تمکین او به دلیل سوء رفتار و سوء معاشرت زوج می باشد مانند توهین ، ضرب و جرح ، تهدید دادخواست تمکین زوج رد خواهد شد.
3.در صورتی که زوجه از حق حبس استفاده نماید می تواند تمکین نکند. مستند قانونی آن 1085 قانون مدنی « زن می تواند تا زمانی که مهریه به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهریه حال باشد و امتناع مسقط نفقه نخواهد بود. البته شرط استفاده از حق حبس این است که زوجه حتی یکبار تمکین ننموده باشد.
4.در صورتی که زوجه مدارکی را در دادگاه ارائه نماید که طرح دادخواست الزام به تمکین زوجه به صورت صوری مطرح شده باشد. مانند ترک منزل زوج به مدت طولانی یا ارائه مدارک مبنی بر عدم تمایل زوج به زندگی مشترک.
5.در صورتی که زوجه با مدارک و مستندات ثابت کند که زوج به بیماری مقاربتی مبتلا می باشد ، در اینصورت زن می تواند از شوهرش تمکین نکند.
6.در صورتی که زن در زندگی مشترک حضور داشته باشد و از شوهر خود تمکین کرده باشد دادخواست تمکین رد خواهد شد.
مطالب مرتبط : به اجرا گذاشتن مهریه چگونه است ؟
چگونگی اجرای حکم الزام به تمکین
بعد از صدور حکم تمکین، زوجه باید حکم را اجرا کند و اجرای حکم الزام زوجه به تمکین نیازمند تقاضای صدور اجرائیه از طرف زوج می باشد. بنابراین ، زوجه باید از شعبه ای که رای را صادر کرده است، تقاضای صدور برگ اجرائیه بنماید و زوجه مکلف است ظرف مدت 10 حکم را اجرا نماید .
اگر زوجه ظرف مدت 10 روز تمکین نکند دادگاه اخطاریه ای به طرفین ارسال می‌کند. اگر زوجه حاضر به رفتن و تمکین از زوج نشود ، مددکار نشوز زوجه را صورت جلسه و تنظیم می نماید.
نمونه اظهارنامه تمکین
با سلام احتراماً همانطور که مستحضرید : شما به استناد عقدنامه شماره … به تاریخ … تنظیمی در دفترخانه ازدواج شماره … شهرستان … همسر شرعی و قانونی اینجانب می باشید که متاسفانه از تاریخ … الی تاریخ … بدون داشتن دلیل موجه قانونی و بدون کسب رضایت اینجانب منزل مشترک را ترک کرده اید.
بنابراین ، طی این اظهارنامه به شما ابلاغ قانونی و کتبی می شود که ظرف یک هفته پس از رویت اظهارنامه ضمن بازگشت به منزل نسبت به ایفای وظایف زوجیت اقدام نمایید. درغیر اینصورت از طریق مراجع قضایی اقدام خواهم نمود.
مدارک لازم برای طرح دعوای الزام به تمکین زوجه
برای طرح دعوای الزام به تمکین باید تمامی مدارک زیر را به همراه داشته باشید:
- ارائه سند ازدواج
- شناسنامه و کارت ملی زوج
- اجاره نامه یا سند مالکیت منزل
- اظهارنامه مبنی بر دعوت رسمی از زوجه به زندگی مشترک ( اختیاری )
نکته : توجه داشته باشید که دلیل اصلی الزام به ارائه‌ی سند مالکیت منزل یا اجاره نامه برای ارائه درخواست الزام به تمکین آن است که زن نیاز به اسباب و مقدماتی دارد و تهیه منزل برای این امر الزامی میباشد. بنابراین اگر مرد مسکن متناسب و مشخصی را برای همسرش آماده نکرده باشد، این اختیار قانونی را ندارد تا برای طرح دعوی اقدام نماید.
دفاع زوجه در الزام به تمکین
مطابق قانون زن میتواند در موارد خاصی از همسرش تمکین ننماید که به شرح ذیل می باشد :
- در صورتی که زوجه باکره باشد و مهریه وی عندالمطالبه باشد این اختیار را دارد که تا زمانی که مهر از جانب زوج به او پرداخت نشده باشد از انجام وظایف و تعهداتی که نسبت به شوهر خود دارد امتناع ورزد بنابراین زوجه با استناد به حق حبس می تواند از همسرش تمکین نکند.
- مطابق ماده 1115 قانون مدنی در صورتی که سکونت و تمکین زوجه موجب ورود ضرر مالی، بدنی و یا شرافتی به او باشد زوجه می تواند از زوج تمکین نکند.
- مطابق ماده 1127 قانون مدنی اگر زوج دچار بیماری مقاربتی گردد زوجه می تواند تا رفع این بیماری از نزدیکی با زوج امتناع نماید.
جهت مشاوره حقوقی با شماره های مندرج در سایت تماس بگیرید. فاطمه یعقوبی وکیل پایه یک دادگستری