مستثنیات دین در پرداخت مهریه

مستثنیات دین در پرداخت مهریه چیست؟

مستثنیات دین در پرداخت مهریه، در واقع اموالی است که از شمول توقیف اموال، خارج است؛ مستثنیات دین در خصوص مهریه زمانی مطرح می شود که مرد محکوم به پرداخت مهریه می شود و نسبت به پرداخت مهریه اقدامی نمی کند در اینصورت، زن می تواند نسبت به توقیف اموال زوج اقدام نماید اما در این بین برخی از اموال از توقیف مستثنا می باشند.

بدین منظور ما در این مقاله برآنیم که موضوع مهم مهریه و مستثنیات دین را مورد بررسی و توضیح قرار داده و به آن بپردازیم.

موارد و قانون جدید مستثنیات دین ( ماده قانونی مستثیات دین)

موارد مستثنیات دین طبق ماده 24 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب 1394 صرفاً شامل موارد زیر میباشد که عبارتند از:

• منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکوم علیه در حالت اعسار او باشد.
• اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است.
• کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آنها
• وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است.
• تلفن مورد نیاز مدیون
• مبلغی که ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت میشود مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستأجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد.

بیشتر بخوانید : مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت و دادگاه 

تبصره۱ـ چنانچه منزل مسکونی محکومٌ‌علیه بیش از نیاز و شأن عرفی او در حالت اعسارش بوده و مال دیگری از وی در دسترس نباشد و مشارٌالیه حاضر به فروش منزل مسکونی خود تحت نظارت مرجع اجراءکننده رأی نباشد به تقاضای محکومٌ‌ له به‌ وسیله مرجع اجراءکننده حکم با رعایت تشریفات قانونی به فروش رفته و مازاد بر قیمت منزل مناسب عرفی، صرف تأدیه دیون محکوم‌ٌعلیه خواهد شد مگر اینکه استیفای محکوم‌ٌبه به طریق سهل‌تری مانند استیفاء از محل منافع بخش مازاد منزل مسکونی محکوم‌ٌعلیه یا انتقال سهم مشاعی از آن به شخص ثالث یا طلبکار امکان‌پذیر باشد که در این‌صورت محکومٌ‌ به از طرق مذکور استیفاء خواهد شد.

تبصره۲ـ چنانچه به حکم قانون مستثنیات دین تبدیل به عوض دیگری شده باشد، مانند اینکه مسکن به دلیل قرار گرفتن در طرحهای عمرانی تبدیل به وجه گردد، یا در اثر از بین رفتن، عوضی دریافت شده باشد، وصول محکومٌ‌ به از آن امکان‌ پذیر است مگر اینکه محرز شود مدیون قصد تهیه موضوع نخستین را دارد.

مستثنیات دین برای پرداخت مهریه شامل چه اموالی است؟

حسب ماده 24 قانون موارد زیر از جمله مستثنیات دین می باشد :

1- منزل مسکونی مرد که در شان و منزلت وی باشد. البته در صورتیکه مرد بیشتر از یک خانه داشته باشد زن قانونا می تواند بقیه منازل مرد را جز آنکه در آن سکونت دارد را توقیف نماید.

نکته : سکونت مدیون و افراد حت تکلفل وی در مسکن، جهت ممنوع بودن آن از توقیف و فروش ضروری است. بنابراین اگر مدیون مسکن خود را به دیگری اجاره دهد و فرد دیگری غیر از خود و خانواده اش در آن زندگي کنند، مورد از مصادیق مستثنیات دین نمي باشد.

2- اسباب و وسایلی که در حد و شان زندگی مرد و برای ادامه زندگی وی ضروری باشد. مانند وسایل ضروری که معمولا در داخل خانه بصورت روزمره از آن استفاده میشود. از قبیل وسایل آشپزی، ظروف و لوازم مورد نیاز برای خوردن و آشامیدن، یخچال و اجاق مخصوص آشپزی، بخاری… و هر وسیله دیگری که به تناسب حال و مقام مدیون و افراد خانواده اش و متناسب با تعداد آنها مورد استفاده قرارمي گیرد. لذا، در صورتیکه  وسایل و لوازم خانه وی لوکس و تجملاتی باشد، این اموال برای پرداخت دین وی توقیف می شود.

3- مجموع آذوقه و خوراکی موجود در خانه که برای ادامه حیات وزندگی فرد و افراد تحت تکفل وی ضروری می باشد.

4- وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفلشان لازم است.

اداره حقوقي طي نظریه شماره 4734 /7 – 23/7/82 در این خصوص چنین اظهارنظر نموده است:

منظور از وسایل و ابزار کار پیشه وران وسایل و ابزاری است که بدهکار برای امرار معاش خود و افراد تحت تکفلش به آن احتیاج دارد چنانچه در کارگاه تراشکاری، ابزارهای سنگین و گران قیمت وجود داشته باشد که بدهکار بدون آنها و یا تبدیل به ابزارهای سبک تر و ارزان تر بتواند به فعالیت خود ادامه دهد، توقیف و به مزایده گذاشتن آن منع قانوني ندارد، تشخیص آن در هر حال با دادگاه است.

5- تلفن مورد نیاز مدیون : تلفن شخصی و مورد نیاز محکوم علیه جزء اموال توقیفی نیست. اگر خط تلفن که توقیف شده ارزشمند باشد نمیتواند به عنوان مستثنیات دین قراربگیرد.

6- مبلغی که ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت میشود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستأجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد. اگر مبلغ ودیعه به اندازه ای باشد که مدیون نتواند اجاره بها را بدون مبلغ ودیعه پرداخت کند، قابل توقیف نیست.

7- مورد بعد که در زمره مستثنیات دین قرار می گیرد ابزار علمی و کتبی که برای کسب علم مورد استفاده است می باشد.

نکته : مهم و حائز اهمیت که در موارد بالا به آن اشاره شد شان و منزلت مرد می باشد که این موضوع با صلاحدید و از طرف دادگاه مشخص می شود. لذا چنانچه مردی ساکن خانه‌ای باشد که بسیار بیشتر از بدهی او به زن ارزش داشته باشد و او نیز بتواند با فروش آن مهریه را پرداخته و خانه‌ی دیگری را برای خود بخرد یا رهن نماید ، دادگاه وی را به فروش آن خانه مجبور خواهد نمود.

حتی مواردی پیش می آید که مرد صرفا به فروش بخشی از این خانه محکوم گردد علاوه بر موارد ذکر شده، در برخی مواقع ممکن است مرد بتواند با منافع مال خود ، مهریه زن را پرداخت نماید که در این صورت هم مال مذکور به این منظور قابل توقیف خواهد بود.

حال ممکن است با توجه به گفته های مذکور مرد اموالی جز مستثنیات دین برای پرداخت مهریه نداشته باشد که در این صورت مهریه زن به طور اقساط پرداخت می گردد.

آیا وسایل نقلیه (اتومبیل) مستثنیات دین تلقی می شود؟

به موجب قانون جدید نحوه اجرای محکومیت های مالی، خودرو، جز مستثنیات دین نبوده و توقیف خودرو برای وصول طلب، امکان پذیر می باشد. ولی اگر وسیله نقلیه برای کسب امرار معاش شخص باشد مانند اتومبیل هایی که با عنوان تاکسی بین خطوط شهری یا داخل شهری و یا وانت بارها و تمامی اتومبیل هایی که به مقاصد تهیه و کسب معاش به کار گرفته می شوند، نسبت به کسانی که آنها را به این دلیل در اختیار داشته و استفاده می کنند مستثنیات دین تلقی می گردند.

آیا سهم الارث مستثنیات دین تلقی می شود؟

چنانچه محکوم علیه، فاقد محل سکونت باشد و در سهم الارث خود که با فوت مورث به ارث رسیده، سکونت نماید و به بیان دیگر، مالك محل سکونت خود شده و سهم الارث وی از ملك مذکور در حد نیاز او و افراد تحت تکفل مشارالیه با رعایت شئونات عرفی باشد در زمره مستثنیات دین است و نمی توان آن را توقیف کرد و به مزایده گذاشت.

آیا در صورت فوت محکوم علیه همچنان مقررات مستثنیات دین جاری است؟

مقررات مستثنیات دین تا زمان حیات محکوم علیه جاری است لذا بعد از فوت فرد اموال داخل مستثنیات دین از جمله منزل مسکونی وی قابل توقیف و فروش خواهد بود.

نحوه رسیدگی و اعتراض به مستثنیات دین

غالبا و به طور کلی مرجع صالح رسیدگی در خصوص رسیدگی به مستثنیات دین در پرداخت مهریه، دادگستری است. اما گاها مراجع چون اداره ثبت اسناد، اداره کار و اداره دارایی و مراجع رسیدگی به اعتراض علیه حکم توقیف اموال،  ممکن است به عنوان مرجع اصلی در نظر گرفته شوند.

ممکن است در زمان رسیدگی به روند پرداخت مهریه، زن اموالی را از شوهر خود به دادگاه معرفی نماید که جزء مستثنیات دین باشد. این از مواردی است که ممکن است مشکلاتی را در راستا ی اجرای حکم بوجود بیاورد. بنابراین مامور دادگاه در خصوص این مسئله مهم که آیا اموال توقیف شده مرد جزء مستثنیات به حساب می آید یا نه باید تحقیقاتی را انجام دهد.

با اعتراض شخص، مرجع اجرا کننده حکم بر طبق مستندات ماده قانونی مواردی را که در فوق جز مستثنیات دین بیان نمودیم را با اموال محکوم علیه مطابقت داده و همچنین با در نظر گرفتن شان و منزلت وی حکم قطعی را صادر می نمایند.

مستثنیات دین در اداره ثبت

چنانچه مالی در راستای اجرائیه ی ثبتی توقیف شود، رفع اختلاف و تصمیم گیری راجع به آن در صلاحیت رئیس اداره ی ثبت محل خواهد بود. (تبصره ی ماده ی 61 آیین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجرا و طرز رسیدگی به  شکایت از عملیات اجرایی  مصوب 1387).

مستثنیات دین در اداره ثبت و استعلام آن توسط سازمان ثبت انجام می شود. به این معنی که طلبکار طلب خود را به اجرا می گذارد و اگر بدهکار دارای اموال ثبتی باشد، اموالش مشخص می شود واگر اموال به دست آمده جزو مستثنیات دین باشند مشخص و رفع توقیف می شود.

جهت مشاوره حقوقی با شمار های مندرج در سایت تماس بگیرید. فاطمه یعقوبی وکیل پایه یک دادگستری